Deel A: Jaarverslag

Met de Jaarstukken 2022 leggen wij verantwoording af over het gevoerde beleid in 2022. Wij laten daarmee zien wat we hebben bereikt, wat we daarvoor hebben gedaan en wat dat heeft gekost. Resultaten die we vaak niet alleen, maar in samenwerking met andere partijen hebben behaald. Deze verantwoording leggen we af, zodat u als gemeenteraad de controlerende taak goed kunt vervullen. 

Na de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 is een nieuwe gemeenteraad gekozen en geïnstalleerd. Het college bestaat uit Rikus Jager, Henk Doeven, Roel Vedder en Jacob Boonstra met als adviseur Debbie Bruijn-Van den Berg. Het college is aan de slag gegaan op basis van het coalitieakkoord 'Bouwen aan de toekomst'. De uitvoering van het coalitieakkoord is uitgewerkt in de Begroting 2023:  de start van een nieuwe bestuursperiode.

We sluiten het jaar 2022 af met een resultaat van circa € 3,8 miljoen. Het overschot wordt onder andere veroorzaakt door onderbesteding op de programma's Economie, Sport, Cultuur en Recreatie, Sociaal domein en Volksgezondheid en milieu. Bij het programma Economie zijn de middelen voor de Regio Deal Regio Zwolle (hierna: Regio Deal) nog niet geheel ingezet. Deze middelen worden overgeheveld naar 2023 voor de afronding van het uitvoeringsprogramma. In het Sociaal domein  zijn overschotten ontstaan door huishoudelijke ondersteuning die niet geleverd kon worden door onze leveranciers. Er is minder uitgegeven aan zorgbehoefte voor Maatwerkdienstverlening 18-/18+ en door een late verstrekking van energietoeslag in de Decembercirculaire is er een overschot op de middelen voor de energietoeslag. We zien ook een overschot op overhead. Deze wordt voor een groot deel veroorzaakt door beschikbaar gestelde gelden vanuit het gemeentefonds en de diverse circulaires, die nog niet ingezet zijn of vertaald zijn naar beleid. Daarnaast blijven de uitgaven ook achter, omdat niet alle formatie kon worden ingevuld zoals gepland. In 2022 is ook sprake van een klein overschot op de Algemene dekkingsmiddelen, omdat we meer geld hebben ontvangen via het gemeentefonds.  Een nadere analyse van het resultaat en de verschillen met de begroting is terug te vinden in de paragraaf 'Analyse financieel resultaat 2022'.

Na twee jaren coronacrises was ook het jaar 2022 een turbulent jaar. Gemeentelijke overheden werden geconfronteerd met de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en statushouders uit overvolle opvangcentra. Ook in Westerveld was de realisatie van opvangplekken een dagelijkse prioriteit voor de gemeentelijke organisatie en vrijwilligersorganisaties. Door de oorlog in Oekraïne zijn de gas- en elektriciteitsprijzen verveelvoudigd. De inflatie is hierdoor sterk toegenomen en de koopkracht staat behoorlijk onder druk. Voor inwoners met lagere inkomens zijn maatregelen genomen om het effect van de koopkrachtdaling enigszins te dempen. De energietoeslag en het noodplan zijn de maatregelen, die wij als gemeente hiervoor hebben ingezet. 

Eén van de grote opgaven van onze gemeente is het realiseren van nieuwe woningen.  In 2022 is het Addendum van de Woonvisie vastgesteld. Daarmee hebben we de genoemde woningbouwopgave uit het coalitieakkoord vormgegeven. Bij de realisatie van onze woningbouwdoelen hebben we te maken met de verschillende opgaven in het landelijk gebied, waaronder de stikstofdiscussie en de invoering van de Omgevingswet.

Eind 2022 is de gemeente eigenaar geworden van Park Hesselte, waarbij sprake is van een link met het project Vitale Vakantieparken. Met de aankoop ontstaan nieuwe kansen en perspectief voor onze woningbouwdoelstellingen. We werken zorgvuldig aan definitieve planvorming. 

In 2022 is ingezet op kwaliteitsverbetering van begeleiding naar passende (jeugd)zorg. Door de inzet van de regisseur 18-/18+  is een afname zichtbaar van het aantal doorverwijzingen van de huisarts naar jeugdhulp. De uitvoering van huishoudelijke hulp blijft door de huidige arbeidsmarkt een uitdaging. Om dit op te vangen is in 2022 de algemene voorziening  Was- en strijkservice 'WaST' gestart. Door het instellen van een noodfonds en het beschikbaar stellen van extra energietoeslag zijn (financieel) kwetsbare inwoners ondersteund. Op het gebied van de schuldhulpverlening mogen we voorzichtig concluderen, dat de inzet van de ervaringsdeskundige en vroegsignalering vruchten begint af te werpen. 

In deze Jaarstukken wordt voor de laatste keer gerapporteerd over de ombuigingen Sociaal domein. Vanaf 2023 is de rapportage onderdeel van de reguliere  programmaverantwoording binnen het Sociaal domein.

In 2022 lag de focus op sturing en 'in control' zijn met als doel een bestendige organisatie. De samenwerking met inwoners, ondernemers, gemeenteraad, ketenpartners en andere belanghebbenden stond centraal. De organisatiestructuur is hierop aangepast, waarbij procesinrichting, kwaliteitsverbetering en aansturing de belangrijkste aandachtspunten waren.

Deze Jaarstukken bestaan uit twee onderdelen: het jaarverslag en de jaarrekening. Het jaarverslag omvat de inhoudelijke verantwoording, de jaarrekening omvat de financiële verantwoording. De Jaarstukken zijn opgesteld in overeenstemming met de grondslagen van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (hierna: BBV) en zijn gecontroleerd door Eshuis Accountants. 

Dit deel start met de bestuurlijke samenvatting, waarin het resultaat over 2022 op hoofdlijnen wordt verklaard. 

De programmaverantwoording bestaat uit de negen programma’s van de gemeente gevolgd door een overzicht van de kosten van overhead en de algemene dekkingsmiddelen.

Per programma wordt aangegeven wat we hebben bereikt, wat we daarvoor hebben gedaan en wat het heeft gekost. Bij het onderdeel ‘wat hebben we bereikt’ staat een toelichting die ingaat op de visie uit de begroting van dat betreffende programma, daarnaast worden de beleidsindicatoren vermeld. De beleidsindicatoren hebben 31 december 2022 als peildatum en zijn terug te vinden op www.waarstaatjegemeente.nl. Bij het onderdeel ‘wat hebben we daarvoor gedaan’ worden de doelen uit de begroting en de geboekte voortgang in het jaar 2022 weergegeven. Van de acties (wat gaan we daarvoor doen) wordt ten behoeve van een snelle interpretatie van de voortgang een verkeerslichtenrapportage toegepast. Aan de hand van de volgende kleuren kan de voortgang of het resultaat worden afgelezen. In deze Jaarstukken is in samenwerking met de Auditcommissie uitvoering gegeven aan de motie Duisenberg en zijn de  gegeven kleuren afgestemd met de Auditcommissie.

De kleur groen kan als status ook toegekend worden aan beleid dat overgegaan is naar bestaand beleid. In die gevallen is de actie soms nog niet afgerond, maar de initiële actie wel.

Bij het onderdeel ‘wat heeft het gekost’ staat het financieel overzicht van alle producten die in 2022 zijn gerealiseerd. Verschillen tussen de ‘raming 2022 na wijziging’ en de ‘realisatie 2022’ groter dan € 50.000 worden op productniveau voorzien van een toelichting. Geringe afrondingsverschillen kunnen zich voordoen, omdat bedragen worden afgerond op 1.000-tallen en het kan voorkomen dat de som van de toegelichte bedragen  iets hoger of lager uitvalt dan het te verklaren bedrag. Vervolgens wordt per investering aangegeven hoeveel geld er is uitgegeven en wordt de uitgave toegelicht. Wanneer een project in 2022 is afgerond en in gebruik is genomen, dan worden de kapitaallasten vanaf 2023 ten laste van het exploitatieresultaat gebracht. Van de investeringen die in 2022 niet zijn afgerond, wordt het krediet overgeheveld naar 2023. Als de werkelijke kosten lager zijn dan het verstrekte krediet, dan komt het restantkrediet te vervallen. Afwijkingen op de kredieten groter dan 10% of € 50.000 worden toegelicht. 

Met ingang van boekjaar 2023 is een nieuwe werkwijze van toepassing met betrekking tot de kredieten, waarbij het geen automatisme meer zal zijn om kredieten over te hevelen.  Bij de 1e Bestuursrapportage kan kenbaar worden gemaakt of bij kredieten een mogelijke overheveling wordt voorzien, waarna bij de 2e Bestuursrapportage het besluit kan worden genomen om kredieten over te hevelen naar het volgende boekjaar. Vervolgens zullen bij de Jaarrekening 2023 die kredieten worden afgesloten, waarvan besloten is om deze niet over te hevelen.

De paragrafen bevatten een dwarsdoorsnede van alle programma's van het jaarverslag, waarbij wordt ingegaan op de relevante beleids- en beheeraspecten. De paragrafen betreffen: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Al onze paragrafen zijn voorgeschreven door het BBV. 

Dit hoofdstuk bevat de jaarrekening 2022 en bestaat uit de balans per 31 december 2022 en het overzicht van baten en lasten over het verslagjaar. In de toelichtingen zijn de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling, de toelichting op de balans en het overzicht van baten en lasten opgenomen. 

In het laatste hoofdstuk zijn de verplichte bijlagen opgenomen. Dit deel bevat het overzicht van de gerealiseerde baten en lasten per taakveld, de Single information Single audit (hierna: SiSa) en de controleverklaring van de (onafhankelijke) accountant.

De Jaarstukken worden afgesloten met het Vaststellingsblad.

Bij het opstellen van de primitieve begroting 2022 is uitgegaan van een rekeningsaldo na mutatie in reserves van € 357.000 voordelig. Na de wijzigingen in de Voorjaarsrapportage 2022, de Najaarsrapportage 2022 en de overige begrotingswijzigingen in 2022 was het te verwachten resultaat € 131.000 voordelig. Het werkelijke resultaat 2022 is uitgekomen op €3.686.000 voordelig. In onderstaande tabel wordt dit verloop weergegeven.

Het resultaat over 2022 is opgebouwd uit voor- en nadelen op de verschillende programma’s. Bij de 1e Bestuursrapportage 2023 worden voorstellen gedaan hoe om te gaan met de structurele doorwerking daarvan.

Het resultaat wijkt af van de laatste bijstelling van de begroting. Een globale analyse van dat verschil is als volgt:

In grote lijnen kan het verschil van € 3.682.000 verklaard worden door een aantal onderwerpen. De grootste afwijking zit in het voordeel op het taakveld overhead van € 1.556.000.  Het overschot wordt veroorzaakt door formatie en stelposten voor Wet open overheid, ICT en loon- en prijscompensatie die niet zijn ingezet. Daarnaast is een fors lagere afrekening van de Ons dienstverlening debet aan het overschot. De Algemene uitkering van het gemeentefonds is  € 664.000 hoger uitgevallen dan begroot onder andere door de extra uitkering van de energietoeslag en compensatie voor indexering in de circulaires. Voor het Sociaal domein zien we overschotten bij maatwerkvoorzieningen en maatwerkdienstverlening 18-/18+ van ca. € 870.000.  Het overschot  (€ 269.000) voor economische promotie komt voor een groot deel voort uit de Regio Deal. De overschotten vanuit de Regio Deal worden via de bestemmingsreserve naar 2023 overgeheveld voor inzet in 2023. De kosten voor het taakveld Afval vallen lager uit dan begroot (€ 378.000), dit voordelige verschil wordt teruggestort in de reserve. De  grondexploitaties geven een boekverlies van € 410.000 en de aanvulling op de voorziening voor de grondexploitaties een nadeel van € 759.000 . De mutatie bij reserves betreft een lagere onttrekking  aan de reserves, omdat in de programma's minder kosten zijn gemaakt dan begroot. De mutaties op de reserves zijn resultaat neutraal. Voor een complete analyse van de afwijkingen verwijzen we naar de programmaverantwoording. Van het resultaat is € 2.832.000 aan te merken als resultaat uit incidentele baten en lasten.

Structureel evenwicht betekent dat structurele lasten gedekt worden door structurele baten. De incidentele lasten mogen worden gedekt door structurele en door incidentele baten. 

Het jaar 2022 is afgesloten met een positief resultaat. Dit bestaat uit incidentele en structurele posten. Voor het beoordelen van een structureel evenwicht is het van belang dat er inzicht is welk deel van de baten en lasten incidenteel is en welke structureel. Daarom wordt in B.5.3 een overzicht gegeven van de incidentele baten en lasten. Dit verplichte overzicht speelt een rol bij het vaststellen of er sprake is van een structureel evenwicht.
Door het betrekken van de eindcijfers uit deze bijlage van incidentele baten en lasten met de cijfers uit het overzicht van de (totale) baten en lasten  wordt inzicht gegeven in het ‘structurele’ karakter van het rekeningsaldo.

Het structurele saldo is positief.  Toch blijft de manoeuvreerruimte (wendbaarheid) voor de gemeente beperkt. Zie ook de toelichting op het kengetal structurele exploitatieruimte in paragraaf B: Risicobeheersing en weerstandvermogen. Dit kengetal is positief en geeft aan dat de gemeente voldoende structurele baten heeft om de structurele lasten te dragen.

De vermogenspositie (het eigen vermogen) van de gemeente stijgt met € 3,1 miljoen en de solvabiliteit (1) neemt toe tot 37,3%. Voor de solvabiliteit (2) is sprake van een stijging naar 12,8%. De stijging kan worden toegeschreven aan het positieve resultaat. Zie voor een nadere toelichting paragraaf B: weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Solvabiliteit (1) is het eigen vermogen inclusief de bestemmingsreserves gedeeld door het balanstotaal. Solvabiliteit (2) betreft het eigen vermogen exclusief de bestemmingsreserves gedeeld door het balanstotaal. De laatste geeft een beter inzicht in de solvabiliteit, omdat bestemmingsreserves zijn ingesteld door de raad met als doel bestedingen in de toekomst. De raad kan de inzet van bestemmingsreserves herzien. Tegelijk worden bestemmingsreserves ingezet voor afschrijvingen (bijv. gemeentehuis). Deze bestemmingsreserves zijn ‘beklemd’ en kunnen niet zonder meer vrijvallen. Daarom laat de Solvabiliteit (2) van 12,8% beter zien dat de ruimte voor het opvangen van tegenvallers aanwezig is. Dit kengetal neemt toe vanwege het positieve resultaat over 2022. Zie voor verdere toelichting paragraaf B: weerstandsvermogen en risicobeheersing.

De ontwikkeling van de solvabiliteit wordt als volgt gepresenteerd:

Het exploitatieresultaat voor mutatie bestemmingsreserves is € 3.106.000 positief. Na verwerking van de mutaties uit de reserves door eerdere besluiten van de gemeenteraad bedraagt het resultaat € 3.813.000 positief. 

Bestemmingsreserve huishoudelijk afval
Wij stellen voor om € 425.000 toe te voegen aan de bestemmingsreserve huishoudelijk afval. Op een budget van circa € 1,9 miljoen voor de verwerking van afval is in totaal sprake van lagere uitgaven van € 582.000. Daarnaast zijn de ontvangen afvalstoffenheffingen € 107.000 lager. Per saldo zijn de kosten € 425.103 lager dan de inkomsten. Het betreft een gesloten (dekking)systeem, waarbij de kosten worden gedekt uit de afvalstoffenheffing. Voor de verschillen tussen baten en lasten is een bestemmingsreserve huishoudelijk afval ingesteld. We stellen voor om de onderschrijding toe te voegen aan deze bestemmingsreserve. Het betekent dat het tarief voor de afvalstoffen(heffing) te hoog was vastgesteld voor 2022. Het bedrag blijft beschikbaar en kan worden gebruikt bij de toekomstige vaststelling van de tarieven. De teveel geïncasseerde afvalstoffenheffing wordt verrekend in de toekomstige tarieven. Voor een toelichting wordt verwezen naar programma 7 en paragraaf A: Lokale heffingen.

Overheveling formatie RO 2022
De middelen die beschikbaar (€169.000) zijn gesteld (bij amendement) zijn niet ingezet. We stellen daarom voor om deze middelen als resultaat te bestemmen naar 2023.

Overheveling middelen Decembercirculaire 2022
Zoals aangekondigd in de raadsinformatiebrief over de Decembercirculaire 2022 stellen wij voor om de middelen uit deze circulaire over te hevelen naar 2023.

Algemene reserve
Wij stellen voor om de resterende € 2.818.000 toe te voegen aan de Algemene reserve.

Verloop eigen vermogen na de voorgestelde bestemming van het resultaat
In onderstaand overzicht staat de algemene reserve vóór resultaatbestemming, ná bestemming van het resultaat en ná de vrijval van de hiervoor genoemde reserves. Het totaal van de algemene reserve op 31 december 2022 (dus vóór resultaatbestemming) is het saldo dat wordt getoond in de balans. Het rekeningresultaat wordt nog apart getoond, omdat de bestemming van het resultaat is voorbehouden aan de gemeenteraad.

Door het positieve resultaat over 2022 stijgt het beschikbare weerstandsvermogen.