B.1. Overzicht van baten en lasten

In de Kadernota 2026 hebben we een aantal financiële beleidskaders opgenomen. Dit zijn uitgangspunten voor het financieel beleid dat we toepassen. Hieronder zijn ze weergegeven.

Sinds 2025 worden in de kadernota een aantal financiële beleidskaders opgenomen. Dit zijn financiële uitgangspunten voor uitvoering van onze boekhouding en P&C cyclus. Zodra een financieel beleidskader wijzigt zullen we hier in de eerstvolgende Kadernota over rapporteren. Hieronder de financiële kaders:
1.    De rekenrente die wordt toegepast voor investeringen is gebaseerd op de gemiddelde omslagrente van onze leningenportefeuille.
2.    Budget voor inflatie wordt per Kadernota bepaald. De hoogte is afhankelijk van financiële ruimte en landelijke inflatiecijfers.
3.    De raming van de algemene uitkering in de Kadernota is gebaseerd op de septembercirculaire van het jaar ervoor. De raming van de algemene uitkering in de begroting is gebaseerd op de meicirculaire van het lopende jaar.
4.    We hanteren momenteel een systematiek van constante prijzen voor het opstellen van de begroting. We gaan onderzoeken of we op termijn kunnen overstappen naar een systematiek van lopende prijzen. Groot voordeel hiervan is dat de berekening van de algemene uitkering veel makkelijker te maken is.
5.    De berekeningen van afval en riool worden in de begroting gebaseerd op 100% kostendekkendheid.
6.    Waar het gaat om vervanging van ziekte, zwangerschaps- en ouderschapsverlof is jaarlijks een budget beschikbaar van € 208.450. Indien dit budget niet toereikend is, stellen we het budget in de 2e bestuursrapportage bij.  De raad heeft in de 2e bestuursrapportage 2014 toestemming gegeven om de uitgaven te doen tot een budget dat gelijk is aan het landelijk gemiddelde verzuimcijfer. 
7.    Er is een structureel budget voor onvoorzien in de begroting opgenomen van € 20.000. Dit is circa € 1 per inwoner.
8.    Het personeelsbudget wordt verhoogd op basis van de landelijke CAO stijging.
9.    Voor het berekenen van de winstneming in het grondbedrijf wordt de POC (Percentage of Completion) methode toegepast.
10.    Op het gebied van bestedingsvoorstellen maken we onderscheid in de volgende categorieën: Autonome voorstellen: Dit zijn voorstellen die onvermijdelijk zijn. Ze zijn geen keuze. Een voorbeeld is een contractuele verhoging van een meerjarig contract. Budgettair neutrale voorstellen: Van deze voorstellen wordt de dekking in een ander budget gevonden. Zodoende heeft het voorstel geen effect op het saldo van de begroting. Nieuw beleid: Het betreffen voorstellen die saldo van de begroting verlagen als gevolg van een bestuurlijke keuze. Zie ook kader 14.
11.    Voor bezuinigingsvoorstellen hanteren we de volgende kaders (zie ook Bijlage A: uitwerking plan B):
- Bij het kiezen van bezuinigingsmaatregelen speelt de onomkeerbaarheid van beleid een belangrijke rol.
- In het prioriteren van nieuw beleid heeft nieuw beleid dat al in gang is gezet hogere prioriteit dan nieuw beleid dat nog moet worden opgestart. 
- Bij het bezuinigen van een gemeentelijke taak wordt afgewogen hoe het schrappen van een gemeentelijke taak in de maatschappij kan worden opgevangen.
- We anticiperen niet voor op een oplossing vanuit het Rijk voor de ontstane tekorten in 2027 en 2028.
- We wegen af of we structurele voordelen in de jaarstukken verwerken als een structurele bijstelling in de begroting.
- De verdeling tussen lagere uitgaven en hogere inkomsten bij de bezuinigingen is respectievelijk 2/3 en 1/3.

Aanvullend zijn er in de kadernota 2026 meerdere nieuwe kaders opgenomen over hoe we nieuw beleid willen prioriteren:
12.    Er is een stelpost voor nieuw beleid ingericht. Hier wordt € 250.000 per jaar aan toegevoegd. De middelen in deze stelpost zijn bedoeld voor de volgende onderwerpen:
- Integraal huisvestingsplan onderwijs;
- Kaderstelling visie Vledder;
- Visie Darp;
- Sportpark Meerkamp Havelte (onderdeel van woningbouwopgaven);
- Visie Maatschappelijk Vastgoed;
- Project Hesselte (onderdeel van woningbouwopgaven).
13.    Voor grote investeringen in vastgoed en andere ontwikkelingen die op ons afkomen hanteren we de volgende kaders:
- De afschrijvingstermijn wordt bepaald op basis van onze financiële verordening.
- De rente die we gebruiken voor het bepalen van de kapitaallasten van in een investering is gelijk aan de omslagrente. Voor 2025 is dit bepaald op 0,45%.
- Het meerjarenperspectief is gebaseerd op drie boekjaren. 
- Bedragen worden overgenomen uit visiedocumenten. De visiedocumenten krijgen financiële kaders mee.
- Inzet van reserves voor grote opgaven gebeurt op basis van de Nota reserves en voorzieningen 2024. 
- De stelpost nieuw beleid is gekoppeld aan zes onderwerpen. Zie ook financieel kader 12.
14.    We delen de dekking van nieuwe financiële voorstellen in in vier categorieën:
- Dekking vanuit bestaande middelen. Dan kan het voorstel budgettair neutraal worden verwerkt;
- De onderwerpen genoemd onder financieel kader 12 worden gedekt uit de stelpost nieuw beleid;
- Voor autonome ontwikkelingen zoals de ophoging van de bedragen voor de gemeenschappelijke regelingen en indexatie van contracten is budget beschikbaar in het saldo van de begroting. De hoogte van het saldo van de begroting is een momentopname en afhankelijk van diverse factoren.
- Als het niet in de bovenstaande drie categorieën past worden de voorstellen op een afwegingslijst gezet om daarover een integrale afweging te kunnen maken bij de kadernota. Afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare middelen worden de voorstellen toegekend.

Het overzicht van baten en lasten geeft in een oogopslag inzicht in het saldo van de programma’s, het saldo van de dekkingsmiddelen en het saldo van de mutatie bestemmingsreserves. De programma’s geven de baten en lasten zonder de mutatie reserves. Programma gebonden inkomsten, zoals rioolheffing en heffing van reinigingsrechten, worden wel meegenomen in de baten van het respectievelijke programma.

Toelichting op de programma’s
Voor een toelichting op de programma’s wordt verwezen naar het Programmaplan. 

Overhead
Voor een toelichting op de overhead wordt verwezen naar de overige programma onderdelen en naar Paragraaf E: Bedrijfsvoering.

Vennootschapsbelasting
Gemeenten zijn sinds 1 januari 2016 belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Hierbij gaat het uitsluitend om winstgevende activiteiten waarbij in algemene zin sprake is van een onderneming. Voor de gemeente Westerveld gaat het alleen om de grondexploitaties, Park Hesselte en incidentele verkopen restmateriaal. Tot en met boekjaar 2023 is de VpB-aangifte gedaan en afgerekend. 
Voor zover we dat op basis van de nu bekende regelgeving in kunnen schatten, is er zowel sprake van fiscale winsten als fiscale verliezen op de grondexploitaties in 2026. Voor deze verliezen is een voorziening opgenomen op de balans waardoor er geen resultaateffect is. Fiscale winsten en verliezen zijn verrekenbaar (carry forward en backward) waardoor de VpB-last in de toekomst gering zal zijn. De winsten worden conform het voorzichtigheidsprincipe gepresenteerd als ze werkelijk gerealiseerd zijn. Daarom kiezen wij ervoor om in het boekjaar 2026 en verder geen last voor de vennootschapsbelasting te verantwoorden. 

Onvoorzien
In de Begroting 2025 is een post voor onvoorzien van € 20.000 (€ 1 per inwoner) opgenomen. Dit bedrag is bestemd om eventuele tegenvallers op te vangen en nog niet te kwantificeren uitgaven die zich in de loop van het verslagjaar voor doen. De besteding daarvan is voorbehouden aan het college.

Omschrijving

Een storting en/of onttrekking aan een reserve is per definitie incidenteel, tenzij er redenen zijn deze structureel te ramen (bijvoorbeeld ter dekking van rente- en/of afschrijvingslasten). In de tabel hieronder worden de ramingen van structurele toevoegingen (+) en onttrekkingen (-/-) aan de reserves weergegeven. 

Omschrijving

Op grond van het Besluit begroting en verantwoording (BBV) dient de gemeentebegroting te voorzien in een overzicht van incidentele lasten en baten. Inzicht daarin is van belang voor de beoordeling  van het structurele en reële evenwicht van baten en lasten door de gemeenteraad. Daarnaast is het noodzakelijk voor het financiële toezicht en de beoordeling van de begrotingspositie door Gedeputeerde Staten. Het is daarmee ook één van de beoordelingscriteria om voor repressief financieel toezicht in aanmerking te komen.

Excel-tabel

De incidentele baten en lasten zijn opgesteld met in achtneming van de door de commissie BBV daarvoor opgestelde richtlijnen in haar notitie ‘structurele en incidentele lasten en baten’. Baten en lasten die zich gedurende maximaal drie jaar of minder voordoen, kunnen beoordeeld worden als incidenteel, waarbij rekening wordt gehouden met de soort of de eigenschap van de begrotingspost. 

Ter invulling is in de inventarisatie van incidentele baten en lasten hierna uitgegaan van de volgende criteria:
• lasten/baten die alleen in het jaar 2026, 2027, 2028 of 2029 voorkomen;
• lasten/baten die zich maximaal gedurende drie jaar voordoen (2026-2028);
• lasten/baten waarvan de eindigheid vastligt op basis van raadsbesluit en/of toekenningsbesluit, ook als de looptijd langer is dan drie jaar;
• onttrekkingen en toevoegingen aan reserves met een looptijd korter dan drie jaar.

Het saldo incidentele baten en lasten is negatief in de jaren 2026 en 2027.  Het structurele begrotingssaldo van Westerveld verslechterd iets ten opzichte van 2025, in 2028 verbeterd het structurele begrotingssaldo van Westerveld weer iets door een positief saldo incidentele baten en lasten. 

In samenwerking met vier gemeenten en andere samenwerkingsverbanden in het onderwijs is er een taalschool opgericht in Meppel. De kosten hiervan hebben een effect voor de komende 2 jaren en zijn daarom incidenteel van aard. Deze kosten worden gedekt uit het bijbehorende budget (€ 55.000 in 2026. € 32.000 in 2027). Daarnaast ontvangt de gemeente Westerveld een decentralisatie uitkering (€ 100.000) in 2026 met betrekking tot de zorgplicht van bibliotheken, deze is incidenteel van aard. Hier staan ook incidentele lasten tegenover (€ 100.000). Daarnaast is de renteopbrengst in 2026 opgehoogd met € 150.000, dit is enkel voor het jaar 2026 en daarom incidenteel van aard. 

De voorbereidingen voor de verkiezingen beginnen in 2025, maar de lasten lopen door in 2026 (€ 15.000). Deze lasten zijn incidenteel van aard. Voor de exploitatie van dorpshuizen die in beheer zijn bij Welzijn Mensenwerk worden incidenteel extra middelen t/m 2028 beschikbaar gesteld voor de exploitatie van deze dorpshuizen (€ 350.000 in 2026, € 300.000 in 2027 en € 225.000 in 2028). In deze jaren zal gewerkt worden aan een overgang naar een gewenste beheervorm waar een projectleider in deze jaren voor nodig is. Ook deze lasten voor de projectleider zijn incidenteel van aard (€ 100.000 in 2026 t/m 2028).

Voor duurzaamheid wordt een incidentele bijstellen in 2026 gedaan, deze bijstelling is incidenteel van aard (€ 104.000). Daarnaast is in de meicirculaire 2025 incidenteel voor 2026 een budget geraamd ter compensatie van het abonnementstarief WMO (€ 225.000). 

Er zijn daarnaast ook een aantal lasten met betrekking tot personeel geraamd die incidenteel van aard zijn (totaalbedrag van € 1.060.000 in 2026 en € 700.000 in 2027). Dit betreft een bedrag voor inhuur Ruimte en ontwikkeling, een projectleider die zich bezig gaat houden met woningbouw, en er is een budget vrijgemaakt voor ICT om de informatievisie te ontwikkelen in 2026 en 2027. Daarnaast is het personeelsbudget incidenteel in 2026 en 2027 opgehoogd. 

Als laatst is sierteelt een belangrijk onderwerp in de gemeente Westerveld. In 2026 zijn daar incidentele middelen beschikbaar voor gesteld (€ 250.000). Deze middelen zijn incidenteel van aard. 

Op basis van de in het voorgaande hoofdstuk gepresenteerde incidentele baten en lasten wordt hier inzicht gegeven in het structureel en reëel evenwicht.